Czosnek

Najstarsze wzmianki na temat stosowania tej niezwykłej rośliny pochodzą aż z przed 4500 lat. Wspomina o niej biblia, święte księgi hinduskie oraz literatura starorzymska. Jej prozdrowotne właściwości, dostrzegały już prymitywne ludy wędrowne i koczownicy. W papirusach Ebersa z XVI w p.n.e. Znaleziono kilkaset receptur  preparatów leczniczych, z czego kilkadziesiąt było opartych na bazie czosnku. Kiedy robotnikom przy budowie egipksich piramid przestano dodawać czosnek do skąpego pożywienia, w buncie wzniecili strajk. Produkt ten bowiem chronił ich przed chorobami i dodawał sił. Wiedział o tym także Neron, który w 80 roku przed naszą erą nakazał rzymskim legionistom spożywać czosnek w celu podniesienia wydolności i sprawności bojowej. Również współcześni wodzowie docenili jego niezwykłe właściwości. Podczas wojny koreańskiej, amerykańscy eksperci zauważyli że sprawność wysiłkowa żołnierzy spożywających czosnek zwiększyła się o kilkanaście procent. Roślina ta nie tylko dodaje sił i wigoru, ale w ekstremalnych warunkach potrafiła nawet ratować życie, o czym przekonał się na własnej skórze wielki podróżnik i misjonarz Jacques Marquette. Podczas niezwykle trudnej wyprawy do Wielkich Jezior, Jacques wraz z grupą towarzyszących mu ludzi zapewne umarłby z wycieńczenia, gdyby nie  rozbił obozowiska na terenie, gdzie rosła dziwna, silnie pachnąca roślina. Był to dziko rosnący czosnek, który okazał się ostatnią deską ratunku w obliczu głodu. Teren ten nosił indiańską nazwę Cigaga-Wuuj, na którym obecnie leży miasto Chicago. 
Czosnek który powszechnie znamy i stosujemy w codziennej praktyce kulinarnej to odmiana Allium Sativum (czosnek pospolity), która wywodzi się od innej praodmiany tej rośliny pochodzącej z Azji Środkowej. Bez wątpienia prawdziwą ojczyzną czosnku jest Bliski Wschód. Stamtąd zawędrował on na Bałkany, aż wreszcie do całej Europy, w tym także do Polski, prawdopodobnie za sprawą średniowiecznych karawan kupieckich.

Ukłon w stronę przeszłości

Obecnie jesteśmy świadkami odżywania wielu starych metod w leczeniu chorób oraz odkrywania na nowo dawnych surowców zielarskich. To już nie tylko ciekawość i fascynacja, ale przede wszystkim zdrowy rozsądek nakłania ludzkość do ponownego zweryfikowania naturalnych metod leczenia, które na przestrzeni lat zostały porzucone na rzecz dynamicznie rozwijającej się farmakologii. Zgodnie ze współczesną medycyną i wiedzą naukową, wiele substancji zawartych w produktach roślinnych, może odznaczać się zbliżoną skutecznością w zakresie  leczenia wielu chorób, co niektóre leki syntetyczne .W przeciwieństwie do nich, nie powodują jednak skutków ubocznych i nieprzewidzianych, negatywnych następstw dla zdrowia.

Czosnek to udowadnia

Lista zalet dobroczynnego działania czosnku wciąż się wydłuża. Obecnie nauka wciąż odkrywa jego nowe niezwykłe właściwości lecznicze i stawia na jednym z najwyższych miejsc wśród naturalnych produktów roślinnych o udokumentowanych właściwościach terapeutycznych. Jednak mimo wielu zebranych dowodów naukowych potwierdzających prozdrowotne właściwości czosnku, roślina ta nie wydaje się cieszyć aż taką popularnością. A to przede wszystkim za sprawą jej specyficznego smaku i kontrowersyjnego, korzennego zapachu. Za ostrą charakterystyczna woń czosnku, odpowiada substancja siarkowa – allina  (10g/kg). Generalnie jest ona bezwonna. Charakterystyczny zapach wydobywa się dopiero wówczas, gdy świeża główka czosnku ulegnie zniszczeniu. Przy rozdrobnionej strukturze miąższu, aktywność swoją wzmaga enzym allinaza, który rozkłada allinę na ajoen oraz różne wielosiarczki. To właśnie te ostatnie odpowiedzialne są za charakterystyczną woń czosnku. Ale i także za jego szczególne właściwości prozdrowotne i terapeutyczne. Na szczególną uwagę zasługuje jeden z produktów rozpadu alliny – allicyna – związek należący do najważniejszych biologicznie aktywnych substancji czosnku. Jak wykazują badania, allicyna skutecznie hamuje zlepianie się płytek krwi oraz obniża poziom tłuszczów w krwiobiegu. Allicyna może ulegać w dalszej przemianie do innych niezwykle cennych substancji siarkowych takich: jak ajoen czy winyloditiina – związków silnie zapobiegających tworzeniu się skrzepów krwi. Z tego tytułu czosnek może pełnić niezwykle cenną rolę profilaktyczną w chorobach serca i układu krążenia.

Wspomaga serce na wiele sposobów

To głównie za sprawą wymienionych produktów rozpadu alliny. Jak twierdzą niektórzy naukowcy, regularne stosowanie czosnku w codziennym menu jest w stanie opóźnić rozwój miażdżycy nawet o kilkanaście lat. Składniki tej rośliny obniżają poziom cholesterolu i triglicerydów, zmniejszają ciśnienie krwi, usprawniają jej przepływ a także zabezpieczają przed niekorzystnymi reakcjami utleniania tłuszczów w krwiobiegu. Poprawiają także przepływ krwi przez naczynia mózgowe i ułatwiają zaopatrzenie mózgu w tlen i składniki odżywcze. Ponadto regulują metabolizm kwasu arachidonowego – związku decydującego o licznych czynnościach naczyń krwionośnych. Czosnek chroni więc nie tylko przed zawałem serca ale także zabezpiecza przed udarem mózgu, arteriosklerozą oraz spadkiem kondycji fizycznej i psychicznej w wieku  podeszłym. Pomimo, że najistotniejszą rolę profilaktyczną i terapeutyczną w zakresie miażdżycy, odgrywają zawarte w czosnku związki siarkowe, to również pomocną rolę w tym procesie zdają się pełnić także inne cenne substancje. W czosnku wyodrębniono wiele saponin steroidowych, będących bardzo aktywnymi związkami obniżającymi ciśnienie krwi, a także  flawonoidy, witaminę C, selen oraz witaminę E – składniki zabezpieczające przed niekorzystnymi reakcjami utleniania lipidów w krwiobiegu. Ponadto czosnek zawiera wiele innych cennych dla zdrowia składników jak: magnez, żelazo, cynk, mangan, miedź, molibden, chlor, jod, witamina A, kwas nikotynowy, witaminy grupy B, aminokwasy oraz wiele substancji o silnym działaniu antybakteryjnym.

Bakterie nie cierpią czosnku

Nie potrafią się przed nim bronić owsiki i inne pasożyty przewodu pokarmowego. Związki aktywne czosnku niszczą drobnoustroje w drogach oddechowych, moczowych, płucach i jamie ustnej, wspomagają leczenie infekcji żołądkowych i jelitowych a także hamują rozwój grzybów pleśniowych. Zawarte w czosnku fitoncydy zabijają nawet bakterie gruźlicy i dyfterytu. Szczególnie silne działanie bakteriobójcze wykazuje jedna z najbardziej biologicznie aktywnych substancji czosnku – allicyna. Jak się uważa może ona  skutecznie hamować rozwój bakterii Helicobacter Pyroli. Z kolei produkt jej dalszych przemian – ajoen (wykryty w połowie lat osiemdziesiątych) wykazuje silne działanie przeciwgrzybiczne, stąd jego właściwości często wykorzystywane są w leczeniu powierzchownych grzybic. Regularne wcieranie mikstury przyrządzonej z czosnku i miodu wspomaga  likwidacje plam skórnych i czyraków. Czosnek także skutecznie radzi sobie z wirusami, szczególnie grypy. Wypicie ciepłej mikstury  przyrządzonej z kilku zmiażdżonych ząbków czosnku gotowanych na mleku hamuje rozprzestrzenianie się infekcji wirusowej, zaś wdychanie oparów  wydobywających się podczas gotowania czosnku łagodzi nieprzyjemne przekrwienie.

Odtruwa i poprawia trawienie

Aminokwasy siarkowe zawarte w czosnku – cysteina i cystyna - pełnią ważną role w procesach detoksykacyjnych w wątrobie wspierając aktywnie pracę tego narządu. Poprzez swoje działanie żółciopędne, składniki czosnku wspomagają procesy trawienne, zwiększają emulgację tłuszczów oraz ułatwiają pracę enzymom odpowiedzialnym za ich rozkład. Pobudzają także wydzielanie soku żołądkowego, zwiększają proces przyswajania pokarmów oraz wzmagają apetyt.  Substancje aktywne czosnku usprawniają odkładanie cukru w komórkach wątrobowych i mięśniowych, ograniczając tym samym ich wykorzystanie przez tkankę tłuszczową. Wpływając na obniżenie poziomu glukozy w krwiobiegu, zmniejszają wydzielanie insuliny i zabiegają rozwojowi zmian cukrzycowych. Czosnek wspomaga pracę układu odpornościowego i nie dopuszcza  do rozwoju komórek rakowych. W swoim składzie zawiera liczne substancje o silnym działaniu antynowotworowym.

Jest tylko jeden problem

Trudny do zniesienia zapach. Niestety już nawet małe stężenia czosnku są bardzo wyczuwalne, przez co wiele osób świadomie rezygnuje z dobrodziejstw zdrowotnych tej rośliny. Powstające w organizmie z allicyny wielosiarczki pozostawiają nieprzyjemny oddech na wiele godzin. Można go nieco zmniejszyć jedząc jednocześnie liście pietruszki, seler lub marchew, ale to niewiele pomaga. Producenci preparatów dietetycznych próbują więc, ominąć tą barierę wprowadzając na rynek bezwonne ekstrakty tej rośliny. Czy to się udaje? Niestety, najczęściej tylko w reklamach. Próby wprowadzania coraz bardziej zaawansowanych metod produkcji czosnku bezzapachowego wciąż nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Nie sprawdził się węgiel aktywny, dwutlenek tytanu, laktoza i skrobia ziemniaczana. Niewiele wnoszą również nowe metody jak dodawanie kwasu fumarowego, askorbowego, krzemowego, saponin, tłustych olejów, ekstraktów roślinnych  czy traktowanie mikrofalami. Tabletki próbuje powlekać się odpornymi na sok żołądkowy foliami, ale to jedynie opóźnia proces wchłaniania. Większość technologicznych metod  produkcji bezwonnego czosnku nie tylko nie spełnia oczekiwać konsumenta, ale często przyczynia się do osłabienia lub likwidacji jego terapeutycznego działania.